ONZE VERWEESDE MIJNSTREEK | WILLEMIJN VAN DE VEN
‘Limburgers moeten leren voor zichzelf op te komen’
Willemijn van de Ven op de markt in Eygelshoven.
Haar eigen peetoom adviseerde de regering om de Staatsmijnen op termijn te sluiten. Het maakte 70.000 arbeiders werkloos en de welgestelden – waaronder haar familieleden – verlieten Limburg. Een verweesde regio bleef achter, met verbitterde inwoners. En opnieuw dreigt Limburg in de steek gelaten te worden, vindt Willemijn van de Ven.
"
Mijn wereld is eigenlijk heel groot. Ik heb veel gereisd, woonde lange tijd in het buitenland en spreek meerdere talen. Ik ben in 1949 in Heerlen geboren en op mijn twintigste uit Nederland weg gegaan. Mijn vader werkte op het hoofdkantoor van de Staatsmijnen. Hij was verantwoordelijk voor het kopen en beheren van alle gronden. Hij had zijn studie, zijn postzegels en zijn werk. En hij ging biljarten in het Grand Hotel en naar de film in Royal. Hij leidde het leven van een vrijgezel, terwijl mijn moeder voor de kinderen zorgde. En elk jaar kwam er eentje bij, allemaal meisjes. Toen uiteindelijk een stamhouder geboren werd, moest ik op hem letten, want ik was ouder. Mijn moeder was altijd bezig met het huis en de kinderen, en had nooit tijd voor mij. Ik kon doen wat ik wilde. Ik klom met mijn broertje in bomen, ging een fikkie stoken. Ik heb altijd alleen met jongens gespeeld. Mijn moeder was rijk, maar werd door mijn vader kort gehouden. Je mocht als vrouw niet eens een bankrekening hebben in die tijd. Mijn vader beheerde haar erfenis en deed alsof het zijn geld was. Mijn moeder kreeg van hem wat huishoudgeld om eten voor ons te kunnen kopen.
Ik zong in een koor in de kerk en deed wat van mij verwacht werd, want ik was het lieve Katholieke meisje. Toen ik klaar was met de Middelbare Meisjesschool wilde ik graag de verpleging in. Maar ik was bang dat ik me teveel het lot van zieke mensen zou aantrekken. Toen ben ik een dik beroepenboek gaan halen in de bibliotheek en heb blindelings een beroep aangewezen. En dat was onderwijzeres. In het eerste jaar als leerkracht ging ik met een vriendin naar Zwitserland en daar ontmoette ik Philip. Ik was niet veel gewend en werd verliefd, en hij op mij. Binnen een jaar waren we getrouwd. Toen al zei hij dat hij professor in de wiskunde wilde worden. Nou, dat is hem gelukt. Hij had ook alleen maar tijd voor zijn wiskunde. Hij is zo begaafd, hij kan ook niks anders. Hij had ook nooit tijd voor onze drie kinderen, nooit. Hij werd hoogleraar wiskunde in Delft en werd veelvuldig gevraagd om in het buitenland te komen spreken. Ik ging soms mee en dan zaten we aan tafel met alleen maar wiskundigen uit allerlei werelddelen, en alle gesprekken gingen alleen maar over cijfers en formules. Ik stond er in ons huwelijk dus helemaal alleen voor. De kinderen waren mijn verantwoordelijkheid, hij had zijn werk. Dat was niet zoals ik mijn huwelijk had voorgesteld.
Mijnmonument uit 2022 in Eygelshoven over het familieleven en de rol van de vrouw tijdens de mijnperiode.
Ik ben daardoor wel zelfstandig geworden. En heb altijd gedaan wat ik wilde, zoals vluchtelingen helpen, zowel in Amerika als in Nederland. Ik steunde ze met de taal, zocht naar werk, hielp met solliciteren, sprokkelde geld bij elkaar voor een paspoort, ging mee naar het ziekenhuis, gaf ze moed om door te gaan. Dat heeft mij verrijkt. Ik heb ervan geleerd dat ik blij mag zijn dat ik op een veilig plekje mag wonen. En dat je andere mensen gelukkig kunt maken met een klein beetje aandacht. Omdat ik me als vrijwilliger niet aan de regeltjes hield, moest ik van de directeur van Vluchtelingenwerk stoppen. Ik maakte volgens hem de mensen niet zelfstandig genoeg. De 46 vluchtelingen waarmee ik werkte, hebben toen handtekeningen verzameld en een brief aan de directeur geschreven, omdat ze niet snapten waarom ik weg moest. Die brief is zo mooi, als ik het even niet zie zitten, lees ik die brief weer, en dan kan ik de hele wereld aan. Ik was gewoon familie voor ze geworden. Ze hebben nog voor me gebeden toen ik erg ziek was. Ik word vaak niet begrepen. Maar ik weet dat ik nuttig ben geweest voor veel mensen.
'We waren niet opgevoed
om een eigen mening te hebben'
Een natuurbegraafplaats op een heuvel in Eygelshoven, vlakbij waar ooit de mijn Julia stond. In de verte is de Wilhelminaberg in Landgraaf te zien.
Sinds 2011 woon ik weer in Limburg. Nu pas hoor ik de verhalen over alles wat er in de mijnstreek veranderd is. Hier in Eygelshoven werkte bijna iedereen in de Laura of de Julia. De mensen zijn vooral verbitterd over het verleden. Ze kwamen langs de huizen om jongens van dertien en veertien te ronselen voor het werk in de mijnen. Ze kregen niet teveel scholing, want dat kostte geld. Mijn eigen peetoom Willy Martens heeft nog de Mijnschool in Heerlen geopend. Hij was van 1958 tot 1976 Inspecteur-Generaal bij het Staatstoezicht op de Mijnen. Ik ben zelfs naar hem vernoemd. Hij is destijds de regering gaan vertellen dat de mijnen dicht moesten, nadat het gas in Groningen was ontdekt.
Bij de mijnsluiting zijn de Limburgers niet genoeg voor zichzelf opgekomen. We waren niet opgevoed om een eigen mening te hebben. De mijnen en de kerk regelden en beslisten alles. De mensen zijn boos en verbitterd omdat ze voelen dat er van hen geprofiteerd is. Na de oorlog viel er niks meer te verbranden in Nederland. Dus toen was Limburg belangrijk. Maar dat vond je niet terug in de salarissen. En in de waardering voor de mensen die het echte werk deden. Als je met 14 jaar al de mijnen in moet en je kapot hebt gewerkt, dan heb je niet meer de puf om te protesteren. Toen alles dicht ging werden 70.000 man in de steek gelaten. Geen wonder dat velen in de cafés gingen zitten en drankproblemen kregen. Anderen werden ziek en gingen dood. De stafmedewerkers en ingenieurs trokken uit Limburg weg en gingen elders werk zoeken. Daar zat ook familie van mij bij.
Een doodlopende straat in Eygelshoven.
Ik denk dat ook de kinderen en kleinkinderen van de mijnwerkers nog steeds lijden onder de nalatigheid van de Nederlandse regering, die hen in de steek heeft gelaten. En ik vind dat de Limburgers nog steeds niet assertief genoeg zijn. We dreigen opnieuw aan het kortste eind te trekken. De regering trekt miljarden uit voor ASML om de brains in Eindhoven te houden, en hier dreigt een van de twee ziekenhuizen te verdwijnen. De regio Utrecht heeft acht ziekenhuizen en maar honderdduizend inwoners meer dan Parkstad. En hier leven meer oudere mensen met een relatief slechte gezondheid. Limburg wordt nu eindelijk eens verdedigd in politiek Den Haag. Maar er moeten veel meer mensen opstaan en gaan demonstreren, zoals de Groningers hebben gedaan en nog steeds doen.
Willemijn van de Ven (met blauwe loopstokken) tijdens een demonstratie op 30 maart 2024 in het centrum van Heerlen
voor het behoud van twee volwaardige ziekenhuizen in de mijnstreek.
Voor jezelf opkomen, daar ben ik zelf ook niet goed in geweest. Philip woont het grootste deel van het jaar in Zwitserland en is af en toe hier. Toen hij laatst ziek was, vroeg hij of ik hem wilde komen verzorgen. Voor het eerst zei ik: nee, ik kom niet naar je toe. Ik voel me ook niet goed en naar Zwitserland reizen is me teveel. Ik moest kennelijk 75 jaar worden om dat te kunnen zeggen.
Er is te weinig tijd en ruimte voor mezelf geweest. Nu maak ik tijd vrij om te lezen. Geen flutromannetjes, maar boeken die mij verrijken. Ik lees veel over de geschiedenis van de mijnstreek, en praat met mijn zussen over vroeger, omdat ik mijn eigen achtergrond beter wil begrijpen. En ik wil ook weten wat er in de wereld gebeurt. Ik kijk BBC en CNN terwijl ik werk aan mijn conditie op een trimfietsje.
Willemijn van de Ven volgt het internationale nieuws terwijl ze aan haar conditie werkt.
'Een omgeving waarin mensen naar elkaar omzien, om elkaar geven, die vind je niet zo snel meer'
Nu pas - vlak voor haar 75ste verjaardag - maakt Willemijn van de Ven tijd vrij voor zichzelf.
Mensen kunnen helpen is altijd belangrijk voor mij geweest. Zelf weer ik hulp af. Ik heb vier verschillende vormen van reuma. Van het idee dat iemand anders voor mij moet zorgen, daar lig ik over te piekeren. Ik kan er niet goed tegen als anderen zeggen wat ik moet doen. Daarom probeer ik op mijn manier zo gezond mogelijk te blijven.
Er komt natuurlijk een tijd dat ik wel van anderen afhankelijk ben. En die tijd maakt me bang. Want als ik zie hoe er nu over oudere mensen gesproken wordt dan lopen de koude rillingen over mijn rug. En het maakt me boos. Er is een gebrek aan empathie. Het is alleen maar ikke, mijn wereld, dit is van mij. Een omgeving waarin mensen naar elkaar omzien, om elkaar geven, die vind je niet zo snel meer.